Η διαδρομή ενός λίτρου βενζίνης και η τιμή του

Το παρακάτω πολύ κατατοπιστικό άρθρο της Καθημερινής που υπογράφει ο Λεωνίδα Στεργίου αναδημοσιεύουμε σήμερα.

Ούτε μισό ευρώ δεν κοστίζει η πρώτη ύλη για ένα λίτρο βενζίνης, το οποίο αγοράζουμε από το πρατήριο περίπου 1,2998 ευρώ. Από την άντληση του πετρελαίου μέχρι το πρατήριο μεσολάβησαν αρκετές διαδικασίες και ενδιάμεσοι με το αντίστοιχο κόστος. Το kathimerini.gr παρουσιάζει αυτή τη διαδρομή.

Την περασμένη Παρασκευή, 27 Ιουνίου, περνώντας από ένα βενζινάδικο, η τιμή της αμόλυβδης βενζίνης ήταν 1,2998 ευρώ το λίτρο, όταν η προθεσμιακή τιμή για το μήνα Ιούλιο στην αγορά της Νέας Υόρκης ήταν 139,1 δολάρια το βαρέλι. Πως συνδέονται αυτές οι τιμές; Ζητήσαμε από τα Ελληνικά Πετρέλαια (ΕΛΠΕ) να μας εξηγήσουν τη σύνδεση και τη διαδρομή ενός λίτρου βενζίνης από τη στιγμή που αντλείται το πετρέλαιο μέχρι που φτάνει στο βενζινάδικο της γειτονιάς μας.

Όταν αντλείται ένα βαρέλι πετρέλαιο από τα έγκατα της γης περιέχει ένα μίγμα υδρογονανθράκων με αρκετή λάσπη και διάφορες άλλες προσμίξεις (θείο κλπ) που καθορίζουν την ποιότητα και το όνομά του. Ένα βαρέλι πετρέλαιο περιέχει 159 λίτρα αργού τα οποία τελικά, ύστερα από κατάλληλη διαδικασία θα προσφέρουν περίπου 72 λίτρα βενζίνης και 34 λίτρα απόσταγμα πετρελαίου. Τα υπόλοιπα θα είναι διάφορα παράγωγα, όπως καύσιμα για αεροσκάφη (περίπου 11 λίτρα), πρώτες ύλες για καθαριστικά, πλαστικά κλπ, φυσικό αέριο (περίπου 6 λίτρα), άσφαλτος, κοκ, κηροζίνη, λιπαντικά και άλλα.
Όταν η τιμή της αμόλυβδης στο βενζινάδικο την Παρασκευή, 27 Ιουνίου, ήταν στα 1,30 ευρώ το λίτρο, η τιμή του αργού ήταν στα 139,1 δολάρια το βαρέλι. Το πραγματικό κόστος του βαρελιού από το οποίο προήλθε η συγκεκριμένη βενζίνη υπολογίζεται γύρω στα 132 δολάρια. Όπως εξηγείται παρακάτω, άλλο η πραγματική τιμή, άλλο η προθεσμιακή τιμή του πετρελαίου.

Η τιμή των 132 δολαρίων το βαρέλι αντιστοιχεί σε κόστος πρώτης ύλης για την παραγωγή βενζίνης σε 0,5005 ευρώ ανά λίτρο. Αυτό είναι το κόστος της πρώτης ύλης που ακόμα δεν έχει επεξεργασθεί και δεν είναι βενζίνη.

Η πρώτη ύλη μεταφέρεται στο διυλιστήριο και παρεμβάλλονται διάφορες διαδικασίες και λειτουργικά κόστη που αυξάνουν την τιμή κατά περίπου 0,014 ευρώ το λίτρο. Ετσι, φτάσαμε στα 0,5145 ευρώ ανά λίτρο. Μετά ακολουθεί η διύλιση από την οποία θα προκύψει η βενζίνη με κόστος 0,017 ευρώ ανά λίτρο. Η τιμή έχει φτάσει στα 0,5315 ευρώ ανά λίτρο. Αυτή είναι η τιμή με την οποία θα πουλήσει τη βενζίνη το διυλιστήριο. Ακολουθούν οι φόροι που αυξάνουν την τιμή κατά 0,6279 ευρώ ανά λίτρο. Τώρα η τιμή στον έμπορο καυσίμων βρίσκεται στα 1,1594 ευρώ ανά λίτρο. Στη συνέχεια προστίθεται το εμπορικό κέρδος, περίπου 0,1404 ευρώ ανά λίτρο, και στο βενζινάδικο αναγράφεται η τιμή των 1,2998 ευρώ το λίτρο.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η περιγραφή αυτή έχει απλοποιήσει σε μεγάλο βαθμό τις διαδικασίες και τα στάδια παραγωγής, διύλισης, επεξεργασίας, εμπλουτισμού, μεταφοράς, διακίνησης, εμπορίας κλπ, όπου υπάρχουν διαφορετικά κόστη που εφαρμόζονται με διαφορετικό τρόπο και έχουν διαφορετική λογιστική και φορολογική αντιμετώπιση. Επίσης, έχουν γίνει αρκετές στρογγυλοποιήσεις στις τιμές και στις διάφορες επιβαρύνσεις, οι οποίες άλλοτε είναι σταθερές τιμές και άλλοτε εφαρμόζονται ως ποσοστά.
Ωστόσο, με την περιγραφή αυτή μπορεί ο καταναλωτής να φανταστεί το ταξίδι ενός λίτρου βενζίνης από τα έγκατα της γης μέχρι το πρατήριο, αλλά και τις επιβαρύνσεις με αρκετή ακρίβεια.
Προθεσμιακές τιμές και τιμές spot
Τι σχέση έχει η προθεσμιακή τιμή του πετρελαίου με την τιμή στο βενζινάδικο; Κατ' αρχήν, η τιμή στο βενζινάδικο είναι «πραγματική», η τρέχουσα (spot), δηλαδή αυτή με την οποία γίνεται η συναλλαγή: Δίνεις 1,30 ευρώ το λίτρο και παίρνεις εκείνη τη στιγμή ένα λίτρο βενζίνης. Η τιμή του αργού των 139,1 δολαρίων το βαρέλι αντιστοιχούσε στην προθεσμιακή τιμή ενός συμβολαίου που έληγε τον Ιούλιο. Δηλαδή ένας αγοραστής συμβολαίου είχε συμφωνήσει με έναν πωλητή (συμβολαίου) να αγοράσει το συμβόλαιο τον Ιούλιο στην τιμή των 139,1 δολαρίων. Αυτό δεν σημαίνει καν ότι τελικά ο αγοραστής θα περιμένει μέχρι τον Ιούλιο να πάρει το συμβόλαιο. Μπορεί ενδιάμεσα να πουλήσει. Επίσης δεν σημαίνει ότι ο πωλητής θα δώσει ένα βαρέλι πετρέλαιο στον αγοραστή.

Οι προθεσμιακές αγορές πετρελαίου μοιάζουν με τις αγορές παραγώγων στα χρηματιστήρια. Άλλο η τιμή της μετοχής στις αγορές αξιών και άλλο η τιμή της ίδιας μετοχής στην αγορά παραγώγων. Άλλο πόσα γκολ θα βάλει μία ομάδα ποδοσφαίρου και άλλο τι λένε τα στοιχήματα για τη συγκεκριμένη ομάδα.
Η «πραγματική» αγορά και η προθεσμιακή αγορά λειτουργούν παράλληλα επηρεάζοντας η μία την άλλη. Οι προθεσμιακές τιμές δείχνουν την τάση εκείνη τη στιγμή. Ετσι, όταν ένα διυλιστήριο ή ένας έμπορος καυσίμων βλέπει να αυξάνονται οι προθεσμιακές τιμές, ανεβάζει την τιμή πώλησης προκειμένου να συγκεντρώσει τα παραπάνω χρήματα και να πληρώσει την ακριβότερη τιμή ώστε να γεμίσει πάλι τις δεξαμενές του. Βέβαια μέσα σε αυτό τον κύκλο της αγοράς εντοπίζονται και φαινόμενα κερδοσκοπίας που δεν έχουν σχέση με την κερδοσκοπία στις προθεσμιακές αγορές.

Εξαιρετικά καλή η δουλειά του κ. Στεργίου αλλά και των συναδέλφων που του έδωσαν τα στοιχεία για να μπορέσει -χωρίς το απαραίτητο τεχνικό υπόβαθρο, όπως φαίνεται από το κείμενο- να παρουσιάσει με πολύ απλό και κατανοητό τρόπο το θέμα.

Με αφορφή την είδηση ότι σε ορισμένες τουριστικές περιοχές της χώρας μας η αμόλυβδη βενζίνη κοστίζει ως και 1.47€ το λίτρο εμείς συλλέξαμε στοιχεία από τις χώρες της Ευρωπαικής Ένωσης και σας τις παρουσιάζουμε:

Η μέση τιμή αμόλυβδης βενζίνης τον Ιανουάριο και τον Ιούνιο του 2008 (η τελευταία στήλη είναι το ποσοστό αύξησης) ήταν:

ΛΕΤΟΝΙΑ	1.023	1.109	8.4%
ΡΟΥΜΑΝΙΑ	0.954	1.109	16.2%
ΜΑΛΤΑ	1.090	1.133	3.9%
ΚΥΠΡΟΣ	1.012	1.143	12.9%
ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ	0.980	1.144	16.7%
ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ	1.018	1.144	12.4%
ΕΣΘΟΝΙΑ	1.007	1.162	15.4%
ΣΛΟΒΕΝΙΑ	1.057	1.189	12.5%
ΙΡΛΑΝΔΙΑ	1.191	1.243	4.4%
ΙΣΠΑΝΙΑ	1.105	1.248	12.9%
ΕΛΛΑΔΑ	1.099	1.256	14.3%
ΟΥΓΓΑΡΙΑ	1.136	1.293	13.8%
ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ	1.170	1.314	12.3%
ΑΥΣΤΡΙΑ	1.192	1.335	12.0%
ΕΥΡ. ΕΝΩΣΗ	1.204	1.338	11.1%
ΤΣΕΧΙΑ	1.193	1.349	13.1%
ΣΛΟΒΑΚΙΑ	1.158	1.350	16.6%
ΠΟΛΩΝΙΑ	1.188	1.370	15.3%
ΣΟΥΗΔΙΑ	1.286	1.460	13.5%
ΗΝ. ΒΑΣΙΛΕΙΟ	1.389	1.485	6.9%
ΓΑΛΛΙΑ	1.350	1.486	10.1%
ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ	1.387	1.500	8.1%
ΓΕΡΜΑΝΙΑ	1.370	1.515	10.6%
ΙΤΑΛΙΑ	1.364	1.515	11.1%
ΔΑΝΙΑ	1.361	1.524	12.0%
ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ	1.391	1.527	9.8%
ΒΕΛΓΙΟ	1.404	1.544	10.0%
ΟΛΛΑΝΔΙΑ	1.509	1.678	11.2%

Τα συμπεράσματα δικά σας.